De Nederlandse eendenkooien en het Kooikersambacht

Twee koppen die verwijzen naar de eendenkooi en de kooiker, beheerder en drijvende kracht van de eendenkooi. Naast de vele informatie over de Nederlandse eendenkooien met voornamelijk de historische aspecten van de eendenkooi, is er een grote behoefte om het ambacht van de kooiker te beschrijven en deze informatie voor lange tijd te behouden. De bijna honderdjarige Kooikersvereniging wil de drijvende kracht zijn in dit proces. Voor de vastlegging van alle aspecten van de bouw en onderhoud van de eendenkooi en de rol van de kooiker hierin is gekozen voor samenwerking met de website Eendenkooien in Nederland. Deze website geeft zoveel mogelijk informatie over eendenkooien in Nederland, waar heeft de kooi gelegen, wie heeft de kooi gebouwd, wat is er nog zichtbaar etc. Daarnaast een overzicht van de geregistreerde kooien uit 1807, informatie over het uiterlijk van een eendenkooi en de taken van de kooiker. Het ontbreekt echter aan diepgaande informatie over het bouwen en onderhoud van de kooi door de eeuwen heen en de specifieke werkzaamheden van de kooiker in het draaiende houden van een eendenkooi. Een werkgroep van deskundigen heeft op zich genomen deze informatie te gaan verzamelen. Om tot publicatie te komen van al deze aspecten is besloten om deze bestaande site anders in te richten en naast de bestaande website een tweede poot aan te koppelen die uitsluitend over de inhoud van het kooikersambacht gaat. In de bovenstaande navigatie kan de keuze worden gemaakt tussen deze twee opties.
 
Onder de kop ‘Kooikersambacht’ vindt de bouwer, kooiker, medewerkers, vrijwilligers veel informatie over bouw en onderhoud van een eendenkooi en alle zaken die rond het functioneren van een eendenkooi belangrijk zijn. Uit gesprekken met kooikers wordt een zo compleet mogelijk overzicht gegeven van de manieren waarop de kooiker in het verleden zijn kooi beheerde en de in’s en out’s van het vangen van watervogels en tegenwoordig alleen nog de wilde eend. Kooikersambacht is een groeisite, op dit moment is de basis gevuld, maar in samenwerking met kooikers en andere deskundigen moet de site verder groeien en een compleet overzicht geven van de eendenkooi en de kooikers door de eeuwen heen.
 

De kooiker

De kooiker is de spil van de eendenkooi. Zijn vakbekwaamheid, vindingrijkheid engedrevenheid maken of de eendenkooi rendabel kan zijn. Natuurlijk is hij\afhankelijk van de hoeveelheid vangbare eenden die op zijn kooi komen. Maar zitten die op de kooiplas, dan zijn ze meestal voor hem. De andere voorwaarden, zoals rust, uitrusting en onderhoud moeten natuurlijk aanwezig zijn, maar hij is de baas van de kooi. De kooiker bepaalt hoe de kooi eruit ziet, het is zijn vingerafdruk.  

De lengte en opbouw van de vangpijpen en de plaatsing van de schermen zijn hier een goed voorbeeld van.

Gaan we uit van het rogge-ei model, dan zijn de vier vangpijpen voor de vier windrichtingen. Soms besluit de kooiker echter dat door de ter plekke heersende winden een vangpijp af te sluiten (minder onderhoud) of de vangpijpen aan te passen waardoor er meerdere pijpen dezelfde richting aanwijzen.

Kooikers met hun 'buit' in de eendenkooi bij Loosduinen, tegenwoordig in het Zuiderpark van 's-Gravenhage.

_______________________