Over de vogelleg

Wat is een vogelleg?

Zoals in de inleiding over de vogelleg komt de term voor in verschillende leenboeken en de vroegste melding is die van 1281 over een locatie tussen 's-Gravezande en Naaldwijk. Naast de term Vogelleg was er ook een duidelijke omschrijving van de locatie van deze Vogelleg. Wat was de betekenis van de term en waar was deze locatie te vinden?
De term ‘vogel’ was in die tijd en ook lang daarna (Vogelcoy) de gebruikelijke naam voor watervogels. Ook in de omschrijving ‘vogelarij en vogelrieën’ gaat het over de jacht op watervogels.
De vroege eendenkooi kende in het begin vele benamingen zoals drift, vogeldrift, vogelcoy, hurde, horde. (zie ook ‘Eendenkooien in Frieslân 1450-2015' hoofdstuk zes van Gerard Mast). Aan deze lijst kan ook de term vogelleg worden toegevoegd.
Het Middelnederlands woordenboek door J. Verdam geeft als verklaring voor de vogelleg zijnde een eendenkooi. 

In het boekje ‘Jacht-bedijff’ van Cornelis Jacobsz van Heenvliet uit 1636 wordt de vogelleg beschreven als een eendenkooi. 
 De jacht die wij in dese landen van Hollandt ende Westvrieslandt hebben [...] / [Cornelis Jacobsz. van Heenvliet (-1639), onderhoutvester]  Auteur:  Cornelis Jacobsz. van Heenvliet (-1639) (ISNI 0000 0003 9177 9314) ; Abraham Santvoort (-1666)

 In de bewerking van prof. Swaen uit 1946  gaat het over deze term met als toevoeging dat het woordje ‘leg of lach’ betekent ‘hinderlaag’. Het zou dus gaan over een hinderlaag om watervogels te vangen. Het gaat duidelijk over een vaste plek van een vanginstallatie in een gebied waar veel watervogels vertoeven.

vanghlaegh: hinderlaag, waar het gejaagde stuk opgewacht en buitgemaakt wordt.

Voor de woorden laat of late, en laag, zie Jagerswoordenboek (haas ter laate, bldz. 214; laten stellen, lach of leg = hinderlaag, vogelleg, bldz. 215).

In de Lexicon van het Nederlands Landschap worden de volgende benamingen genoemd voor eendenkooi: vogelkooij, vogelcoy, vogelkooy, vogelpoel, gloepe, vangerij, vogelleg.

De conclusie kan daarom luiden dat we met de vogelleg te maken hebben met de voorloper van de eendenkooi zoals we die nu kennen.
Helaas weten we niet hoe deze voorloper eruit zag. In een volgende hoofdstuk ga ik hier wat dieper op in.