Haarzuilens
'Het Rijneveldsch Bosch'
Geschiedenis
Een huurovereenkomst uit 1711 is de eerste geschreven melding van deze kooi. De kooi wordt hierin aangeduid als ‘vervallen Vogelkoij’ en wordt genoemd als het Rijneveldsche Bosch. De huurder is ene Jan Pieters Vreland. Er zou ook een kaart zijn van de omgeving uit 1639 waarop de kooi is ingetekend. De kaart is nog niet gevonden, maar aangezien in de overeenkomst de kooi als vervallen wordt aangeduid geeft weer dat het hier gaat om een kooi die al veel eerder dan 1700 is gebouwd. De naam Rijnevelds Bosch blijft lang in stand en pas in de 20e eeuw wordt de kooi aangeduid als de Haarzuilense eendenkooi.
De kooi en omgeving wisselt vele malen van eigenaar om uiteindelijk ( rond 1800) in handen te komen van Baron van Tuijl van Serooskerken, die ook genoemd wordt in de eerste registratie van 1807. Omstreeks 1840 komt de kooi in handen van de familie Viveen en aanverwanten totdat de kooi in 1930 wordt verkocht aan Baron van Zuijlen van Nijevelt. Na het vertrek van de laatste kooiker, Cornelis van der Kleij, in 1965, zet het verval van de kooi verder in.
In 2000 wordt de kooi en omgeving eigendom van Natuurmonumenten. Er is heel veel achterstallig onderhoud en besloten wordt twee vangpijpen te restaureren. Aansluitend wordt de kooi onderhouden door een groep vrijwilligers. Helaas is er heel wat schade ontstaan door diverse stormen en loopt het onderhoud nu achter ondanks de grote inzet van de vrijwilligers.
Na de corona-sluiting hoopt men de excursies weer op te starten, zie voor informatie hierover de website.
f.woortman@natuurmonumenten.nl of 06-55825134.
www.natuurmonumenten.nl
Kadaster 1811-1832
Haarzuilens, sectie A, 4e blad, De Themaat en de Haar
426, 427 bosch en Water
Diderik Baron van Tuijll van Serooskerken
verder eigendomsverloop:
73 - Nicolaas Dirk Kemink, boekhandelaar, Utrecht en Cornelis Johannes Viveen, grondeigenaar uit Utrecht. Beiden voor de helft. tot 1863
88 - De weduwe Adriana Margeretha Kemink en Cornelis Johannes Viveen tot 1868
98 - Adriana Margeretha Meijster, wed. Kemink en Johannes Cornelis Viveen tot 1872
180 - Jacoba Anna Viveen, echtgenoot van J.E. Toornenberger en Maria Johanna Kemink wed. A. Chr. de Ridder tot 1885
201 - Gerrit Viveen, administrateur en grond eigenaar, Utrecht, later Harmelen en wed. A. Chr. de Ridder, later Nicolaas de Ridder tot 1920
303 - Gerrit Viveen, Harmelen tot 1922
De erven Jan Anthonie Viveen en Hendrik Gidion Botermans, em. predikant te Lith tot 1930
316 - Baron Thierry Frederic Etienne Helen van Zuijlen van Nijevelt van de Haar, Geneve, Zwitserland
In 1964 komt de kooi in een legaat en daarna is de kooi onderdeel van de ruilverkaveling in het gebied.
Tegenwoordig is de kooi eigendom van Natuurmonumenten.
Registraties Jachtwet
1814, 1819, 1824, 1829, 1834
C.P. de Vos, thans Bar. van Tuijll van Serooskerken, Utrecht, Maarssenbroek, 300 rr
1849 - 1871
Johan Viveen
1871 - 1885
J.E. van Toornenbergen
1885 - 1930
G. Viveen, later de erven Viveen
1930 - 1934
E.G.D.M.G. baron avn Zuijlen van Neijvelt van der Haar (overleden in 1934)
1934 - 1955
Rentmeester H. de Greef, kooiker C. v/d Kleij
1956
Egmont Baron van Zuijlen van Nijevelt van de Haar
Kooiker C. v.d. Kleij
na 1965 geen registraties meer
Rijksmonument
De Kooiboerderij die op de kop van de kooi staat is een rijksmonument, evenals de kooi. (Publicatie 20000314, ID 514790 en 510856)
Eendenkooien
Abcoude / MaarssenAbcoude
Breukeleveen
Haarzuilens
Maarssenbroek
Waverveen
________________________
In september 2020 kwam ik in contact met Toos Hulshoff en via haar bemiddeling kreeg ik de mogelijkheid om samen met haar een bezoek aan de kooi te brengen en uit de eerste hand het wel en wee van de kooi te horen en te zien.
Omgeven door het landgoed Haarzuilens, eigendom van Natuurmonumenten, ligt vlak tegen de A2 aan de eendenkooi Haarzuilens. Na het vertrek van de laatste kooiker stond het onderhoud op een laag pitje. Ongeveer 10 jaar geleden werd besloten door de toenmalige boswachter om een tweetal vangpijpen te restaureren en de kooi toegankelijk te maken voor publiek. Bij de ingang van de kooi is een informatiebord geplaatst met het verhaal van de eendenkooi.
Wat bijna direct opvalt is dat ook de essentaksterfte hier stevig heeft toegeslagen, wankele knotessen die bij een stevige storm om zullen vallen. De kooi wordt onderhouden door een groep vrijwilligers die een ochtend in de week bezig zijn. En er is nog genoeg te doen. Een storm heeft schade toegebracht aan de schermen langs de vangpijpen. Opvallend is dat het vrij stil is in de kooi, terwijl de A2 op nog geen twee honderd meter van de kooi voort raast. De wind was af, dat zal wel veel gescheeld hebben. Een ander in het oog springende detail is de breedte van de vangpijp richting het scherpe eind. Pas in de laatste meters krijgt hij een versmalling naar het vanghok. Links en en rechts staan bomen die je normaal niet op een eendenkooi vindt, maar dat is simpel oplosbaar. Met een aantal gerichte acties kan de kooi op termijn er weer mooi bijliggen. Aan de vrijwilligers zal het niet liggen.
________________________
Ligging
________________
Haarzuilens omstreeks 1850
________________
